Badania i Obserwacje
Na temat historii Krzycy na naszej stronie jest już dosyć dużo informacji. Dlatego też nie będziemy się już na ten temat rozpisywać natomiast skupimy się bardziej na naszych obserwacjach i doświadczeniach.
Krzyca zwana żytem świętojańskim lub też leśnym to roślina z rodziny wiechlinowatych, podobnie jak inne rośliny zbożowe. Jest to roślina w zależności od sposobu użytkowania i przeznaczenia jednoroczna, dwuletnia a nawet wieloletnia. Krzyca posiada wąskie cienkie kłosy, źdźbło długie (1,8-2 m) delikatne z wąskimi liśćmi, ziarno natomiast drobniejsze od żyta populacyjnego przypominające wielkością ziarno ryżu. Roślina ta jako najstarsza znana odmiana żyta jest protoplastą żyta populacyjnego co powoduje, że krzyca łatwo się z nim krzyżuje. Krzyca uznawana jest za pastewną odmianę żyta co z perspektywy dzisiejszego rolnictwa jest rzeczą zrozumiałą natomiast nie można się zgodzić z tym stwierdzeniem cofając się do wieku XIX czy początku XX kiedy była rośliną powszechnie uprawianą. Stanowiła wówczas paszę dla zwierząt oraz żywiła gospodarza i jego rodzinę. Ziarno tej rośliny nadaje się na mąkę a tym samym do wypieku chleba który zachowuje długo świeżość.
Krzyca posiada bardzo wysoką odporność na trudne warunki klimatyczne i glebowe, dając stosunkowo niewielki plon 1,5-2,8 t/ha. Nie najgorzej znosi niskie pH oraz gleby o słabszym kompleksie. Jednak zwyżkę plonowania zaobserwowałem przy pH obojętnym w stosunku do kwaśnego.
Przedplon
Krzyca podobnie jak żyto populacyjne silnie reaguje na rodzaj uprawianego wcześniej przedplonu. Najlepszymi przedplonami dla tego zboża są rośliny strączkowe, ziemniaki wczesne, owies i jęczmień. Zboża ozime, z racji tego że późno schodzą z pola, stanowią najgorszy przedplon.
Przygotowanie roli
Uprawa Krzycy wymaga dobrze odleżałej gleby. Należy pamiętać, że średni czas osiadania roli po orce głębokiej wynosi około 2 tygodni. Bezpośrednio po orce należy rolę bronować, a przed siewem odpowiednio doprawić. Jeżeli jednak nie zdążymy przygotować stanowiska w sposób przedstawiony wyżej możemy zastosować wariant uproszczony czyli np. talerzowanie. Sposób ten jednak możliwy jest tylko w przypadku kiedy stanowisko jest w dobrej kulturze.
Siew
Jak już wcześniej wspominałem Krzyca jest rośliną w zależności od przeznaczenia jednoroczną lub dwuletnią. Można ją siać jesienią i wiosną. W związku z czym terminy siewu mogą być różne.
Siew na ziarno
Termin siewu jest tu czynnikiem decydującym, który w bardzo dużym stopniu wpływa na plonowanie krzycy. Powinien być przeprowadzony odpowiednio wcześnie. Jego opóźnienie powoduje skrócenie okresu wegetacji, co wpływa na obniżenie zimotrwałości roślin a także plonu (krzewienie, odpowiednia masa korzenia). Termin siewu Krzycy powinien przypadać na okres od 15 do 30 września. Podczas moich obserwacji czy też doświadczeń krzyce zdarzyło mi się siać w terminach późniejszych tj. początek listopada. Miało to jednak wpływ na krzewienie się roślin a co za tym idzie na plon ziarna. W takim przypadku należy pamiętać o zwiększeniu normy wysiewu o około 20%.
Norma wysiewu
200 kg/ha w terminie 15-30 września
220-240 kg/ha w terminie 10 październik- 10 listopad.
Siew na zielonkę/kiszonkę
Termin siewu na zielonkę/kiszonkę posiada bardzo dużą tolerancje pozostawiając nam możliwości dokonania wyboru. Krzyce z przeznaczeniem na zielonkę czy kiszonkę możemy siać od października do końca czerwca. Od wybranego terminu zależy ile pokosów uzyskamy. Siejąc krzyce w terminie październik-listopad możemy liczyć nawet na 3 pokosy doskonałej zielonki. Jeżeli posiejemy krzycę w terminie wiosennym tj. marzec-maj możliwe jest pozyskanie 2 pokosów, natomiast siejąc w terminie czerwcowym pozyskamy 1 pokos. Nie należy jednak się zrażać do siewu czerwcowego ponieważ mimo jednego pokosu istnieje możliwość pozostawienia krzycy na rok następny. Powinniśmy wówczas skosić krzycę w pierwszej połowie września. W roku następnym użytkujemy kośnie bądź zbieramy na ziarno. W przypadku siewu późno jesiennego czy wiosennego normę wysiewu należy podnieść o 20-25%.
Norma wysiewu
240 kg/ha w terminie 15 październik-10 listopad
240 kg/ha w terminie marzec -15 maj
250-260 kg/ha w terminie 15 maj-30 czerwiec
Jak już wcześniej pisałem roślina ta posiada długie delikatne źdźbło oraz wąskie liście. Jak na roślinę ozimą słoma jest również bardzo delikatna co powoduje, że zwierzęta chętnie ją pobierają. Wartość pokarmowa tej rośliny jest zbliżona do średniej jakości siana.
Nawożenie w uprawie konwencjonalnej
W uprawach konwencjonalnych na ziarno nawożenie szczególnie N należy stosować w sposób ostrożny ponieważ zbyt intensywne powoduje wyleganie łanu.
Nawożenie krzycy w uprawie konwencjonalnej na zielonkę nie stanowi większego problemu tym bardziej, że chodzi nam o pozyskanie jak najwyższej masy zielonej.
Choroby grzybowe
Krzyca jako roślina prymitywna czy też stara odmiana żyta jest bardzo odporna na choroby grzybowe. Doświadczenie wskazuje, że porażenie sporyszem jeżeli występuje jest w stopniu bardzo niskim. Nie zaobserwowałem rdzy, mączniaka.
Zbiór
Krzycę należy zbierać jak najwcześniej po osiągnięciu dojrzałości technologicznej. Jest to bardzo istotne ponieważ plewa otaczająca ziarniak otwiera się i ziarno krzycy się osypuje. Dlatego też żeby uniknąć strat należy na to zwrócić szczególną uwagę.
Plon ziarna krzycy w zależności od warunków pogodowych oraz warunków glebowych wacha się od 1,5 do 2,8t/ha.
Podsumowanie
KRZYCA (Secale cereale multicaule),
*roślina dwuletnia lub nawet wieloletnia (pierwszy rok zielonka, drugi ziarno)
* termin siewu jak tradycyjne żyto bądź od połowy maja do końca czerwca (żyto Świentojańskie) w zależności od sposobu użytkowania i przeznaczenia
*idealna na zielonkę/kiszonkę
*nadaje się idealna poletka śródleśne jako pasza dla fauny
*bardzo dobrze sprawdza się w uprawach ekologicznych
*doskonale zacienia ziemię dlatego też jest agresywna dla chwastów
*wysokość łanu po wykłoszeniu 1,8-2m
*wartość pokarmowa słomy zbliżona do siana
*konsumpcja (mąka ma lekko słodkawy smak)
*plonowanie 1,5-2,8 t/ha
*norma wysiewu 200-250kg/ha
Rafał Chruścicki
Gospodarstwo Rolne DAMAZYNKA
